Konfabulacja zwana jest również wspomnieniem rzekomym. Polega na opowiadaniu przeżyć oraz przywoływaniu takich wspomnień, jakie w rzeczywistości nigdy się nie wydarzyły. Przeważnie wynika to z uszkodzenia ośrodków pamięci w mózgu – zmyślanie jest całkowicie nieświadome i zostaje przyjęte jako fakt. Mowa tu oczywiście o sytuacji, kiedy ktoś rzeczywiście konfabuluje, a nie jedynie próbuje manipulować faktami, aby osiągnąć swoje cele.
Czym się różni konfabulacja od kłamstwa?
Konfabulowanie wynika z zaburzeń pamięci. Jego konsekwencją jest snucie opowieści o wydarzeniach, jakie nie wydarzyły się w przeszłości. Dlatego nazywa się je wspomnieniami rzekomymi. Osoba dotknięta tym zaburzeniem szczerze wierzy w swoje słowa i nie ma pojęcia, że są nieprawdziwe. Nie można więc nazwać jej kłamcą, ponieważ z definicji kłamać da się jedynie świadomie. Często też konfabulacja pozostaje zjawiskiem wewnętrznym, kiedy chory nie dzieli się przemyśleniami z innymi, a jedynie wspomina coś na własny użytek.
Jakie są przyczyny konfabulacji?
Konfabulowanie wynika z uszkodzeń ośrodków mózgowia, które odpowiadają za pamięć oraz kojarzenie. Dotyczą one płatów czołowych mózgowia, a także ciała modzelowatego. Nie można więc nazwać konfabulacji chorobą, ponieważ jest to skutek uszkodzeń mózgu oraz zaburzeń psychicznych, takich jak chociażby:
- zapalenia mózgu,
- schizofrenia,
- zespół Capgrasa,
- schorzenia z grupy otępień,
- udar płata czołowego mózgu,
- zespół Korsakowa,
- zespół Antona,
- krwotok podpajęczynówkowy.
U kogo może wystąpić konfabulacja?
Konfabulowanie często spotyka się u ludzi w podeszłym wieku, między innymi dlatego, że wywołują je zaburzenia z grupy otępień, takie jak chociażby powszechnie spotykana choroba Alzheimera. Występuje również u osób dorosłych, zarówno w odniesieniu do wydarzeń z odległej przeszłości, jak i obecnych. Trzeba jednak wyraźnie rozgraniczyć omawianą przypadłość od umyślnego kłamania i mitomanii, ponieważ nie ma z nimi nic wspólnego. Niestety, medycyna nie poznała do końca mechanizmów odpowiedzialnych za powstawanie tych specyficznych zaburzeń pamięci. Z pewnością ułatwiłoby to potencjalne leczenie i tym samym podniosło komfort życia pacjentów.
Konfabulacja u dzieci – czy to powód do zmartwień?
Nie można również zapominać, że konfabulacja to cecha myślenia dziecięcego i uznaje się ją za naturalny etap rozwoju. Wobec tego nie powinna budzić niepokoju w przypadku maluchów. Jeżeli jednak nie ustępuje w późniejszym wieku, rodzice powinni skontaktować się z lekarzem. Może to bowiem sygnalizować chorobę lub zaburzenie psychiczne.
Jak leczy się konfabulowanie?
Konfabulacja to przedmiot zainteresowań zarówno psychologów, jak i lekarzy psychiatrów. Leczeniu podlegają zaburzenia psychiczne i choroby, które wywołują omawiane zaburzenie. Przede wszystkim należy znaleźć konkretną przyczynę, a następnie ją usunąć. Na przykład przy zapaleniu mózgu lub schizofrenii wprowadza się farmakoterapię, a w przypadku choroby Korsakowa pacjent musi zaprzestać nadużywania alkoholu i zacząć regularnie przyjmować witaminę B1. Natomiast eliminacja krwotoków podpajęczynówkowych wiąże się z koniecznością przeprowadzenia zabiegu operacyjnego. Ciągle poszukuje się skutecznych metod, jakie pozwolą na skuteczne pozbycie się albo chociażby złagodzenie konfabulacji w przypadku osób z urazami ośrodków pamięci.
Przykłady konfabulacji
Aby w pełni zrozumieć zjawisko konfabulowania, warto zapoznać się z praktycznymi przykładami, które pomogą w pełni zobrazować to schorzenie.
Na przykład osoba zapytana o to, co porabiała kilka dni temu, opowiada ze szczegółami o przyjemnej wycieczce nad jezioro. Tymczasem przez cały ostatni tydzień praktycznie nie wychodziła z domu. Można również dopytywać się o ulubiony wyjazd z przeszłości i usłyszeć o ekscytującej wycieczce do Afryki od kogoś, kto nawet nigdy nie był za granicą i nie posiada wyrobionego paszportu. Rozmówca nie wprowadza nikogo w błąd celowo – brak mu świadomości, że te wszystkie wspomnienia są nieprawdziwe.
Konfabulowanie potrafi również polegać na odtwarzaniu prawdziwych wspomnień w nieprawidłowy sposób. Na przykład osoba dotknięta tym zaburzeniem opowiada o rozmowie sprzed roku w taki sposób, jakby miała ona miejsce wczoraj. Potrafi to negatywnie wpłynąć na jej relacje z innymi ludźmi oraz ogólne funkcjonowanie w społeczeństwie. Komunikacja jest bowiem bardzo utrudniona.
Rodzaje konfabulacji
Warto również wyróżnić dwa główne rodzaje konfabulacji. Pierwszy z nich jest znacznie częstszy i nazywa się go prowokowanym. Mowa tu o sytuacji, kiedy chory odpowiada na pytanie, a jego odpowiedź zawiera fałszywe wspomnienia. Rzadziej występuje odmiana spontaniczna, polegająca na tym, że dana osoba sama z siebie zaczyna opowiadać o nieprawdziwych wydarzeniach.
W obu przypadkach w powrocie do zdrowia może pomóc zastosowanie rehabilitacji funkcji poznawczych u pacjenta. Poprawia ona jego pamięć, zdolność do koncentracji uwagi, koordynację ruchową, a nawet zdolności językowe. To idealne rozwiązanie przy mocno nasilonych problemach z komunikacją.
